گفت‌و‌گو با دکتر محمد موقری معاونت بهداشت دانشکده علوم‌پزشکی سیرجان
سرطان پستان و گوارش شایع‌ترین هستند
پاسارگاد: اصلاح سبک زندگی یکی از مهم‌ترین نکاتی است که اکثر پزشکان برای پیشگیری از ابتلا به سرطان بر آن تأکید می‌کنند. زندگی‌های امروزی باعث شده است شیوه زندگی اکثر افراد صنعتی شده و استفاده از فست‌فود‌ها، ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف، استرس‌های روزانه و... اکثر افراد را به سمت بیماری‌های مزمن و بعضا لاعلاج سوق دهد. دکتر محمد موقری‌پور رییس مرکز بهداشت شهرستان سیرجان اصلاح سبک زندگی را عامل بسیار مهمی در دوری از ابتلا به این بیماری‌ها به ویژه بیماری سرطان می‌داند.
آماری از وضعیت افراد مبتلا به سرطان در شهرستان سیرجان در دسترس دارید؟
متاسفانه آمار دقیقی در دسترس نیست. آمار سال‌های گذشته شهرستان در کرمان ثبت می‌شد و ما به آمار نهایی دسترسی دقیق نداریم. بگذارید این‌طور بگویم؛ اولاً اینکه هیچ آماری در بیماری‌ها به صورت صددرصد دقیق ثبت نمی‌شود دلیلش هم این است که بسیاری از بیماران به صورت مستقیم به شهرهای دیگر می‌روند تا کار معالجه خود را آن جا پیگیری کنند. مثلاً شخصی بیمار است و به یزد می‌رود و از آنجا خدمات می‌گیرد. یزد هم زیر‌مجموعه شهرستان سیرجان نیست که به ما آمار بدهد. اما در بعضی از بیماری‌ها که بعد از درمان اولیه باید در سیرجان پیگیری شوند یا بیماری‌هایی که واگیر‌دار هستند، آن‌ها را به ما اطلاع می‌دهند. به خاطر همین در ثبت آمار مبتلایان به سرطان مشکلی که داریم این است که حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد بیماران برای درمان‌شان به شهرهای مجاور می‌روند و این آمار در سیستم ما ثبت نمی‌شود.
با این حساب باید به دنبال راهکاری برای ثبت این آمار بود
بله. اخیرا وزارت بهداشت به دنبال این است که بر اساس ارجاعات بیماران، جایی که دفترچه بیمه آن‌ها صادر می‌شود و کد ملی افراد برخی از این آمارها را به مناطق ربط بدهد. این کار برای این است که مشخص شود مثلاً چه سرطانی در چه منطقه ای از کشور بیشتر یافت می‌شود یا به خاطر کارهای اپیدمیولوژی و آمار به دنبال این هستند که آمار بیماران هر منطقه به آن منطقه ارجاع داده شود. مثلاً ببینند رشد چه نوع سرطانی در هر منطقه بیشتر است.
آیا به صورت تقریبی می‌توان افراد مبتلا به سرطان در سیرجان را شناسایی کرد؟
بله می‌شود. مثلا آمار ثبت شده ما در سال ۹۶ تعداد ۱۵۹ نفر مبتلا به سرطان بود. هنوز هم کار ثبت بیماران سرطانی به پایان نرسیده است. بر اساس پرونده‌های موجود در آزمایشگاه‌های پاتوبیولوژی در حال ثبت این بیماران هستند که با همکاری وزارت بهداشت انجام می‌شود و در نوع خود کار جدیدی است. البته از نظر من زیاد ضروری نیست که روی بحث آمار تمرکز شود.
از نظر شما تمرکز روی چه بعدی از بیماری سرطان ضروری است؟
ابعاد بسیار زیادی وجود دارد. مثلاً می‌توان به نحوه پیشگیری یا آماده‌سازی ذهن افراد برای مقابله با این بیماری اشاره کرد.
بسیاری از افراد از این بیماری واهمه دارند، برای آن‌ها چه باید کرد؟
این نکته مهمی است. یک زمانی شایعه کردند سونامی سرطان در راه است اما در واقع این‌طور نیست که ما بخواهیم بگوییم سرطان وضعیت بسیار بد جوری دارد یا خیلی خطرناک است. اما همین مقداری هم که هست بسیار عذاب‌آور و دردناک است. هم برای بیمار و هم برای اطرافیان. باید کاری کنیم که روند افزایش سرطان کاهش پیدا کند و ذهن افراد برای رویارویی با این بیماری آماده شود.
در بحث پیشگیری از سرطان چون بسیاری از سرطان‌ها قابل درمان هستند بحثی که مطرح می‌شود تشخیص به موقع آن‌هاست. لذا با تشخیص به موقع و آغاز عملیات درمانی می‌توان بر بیماری سرطان غلبه کرد.
در شهرستان سیرجان چه نوع سرطانی بیشتر شایع است؟
در خانم‌ها سرطان پستان و در آقایان سرطان‌های دستگاه گوارش، کلیه و مثانه. البته باز هم تقریبا نمی‌توان ۱۰۰ درصد اعلام کرد. ممکن است این آمار در هر یک از نوع افراد متغیر باشد.
آیا آمار ابتلای به سرطان در میان اقشار و گروه‌های اجتماعی متفاوت است؟
سرطان جنس و طبقه اجتماعی نمی‌شناسد. در سیرجان افراد سرشناسی هستند که به سرطان مبتلا هستند اما نمی‌توانم از آن‌ها اسم ببرم. مثلا ما پزشکی داشتیم که سرطان داشته و درمان کامل را هم نتوانسته انجام دهد. اما در حالت کلی سرطان کاری به جنسیت فرد ندارد و می‌تواند هر کسی را درگیر کند. البته در بعد دیگر می‌توان گفت که برخی از سرطان‌ها بستگی به جنس فرد هم دارند. حتی در قومیت‌های مختلف هم متفاوت هستند و در مناطق جغرافیایی مختلف هم سرطان‌های متفاوتی رخ می‌دهد. هیچ کس نمی‌تواند بگوید من از سرطان دور هستم. این بیماری می‌تواند هر فردی از هر جنسی و در هر منطقه‌ای را درگیر کند.
مردم برای پیشگیری از سرطان چه کار باید بکنند؟
مهم‌ترین اصل در پیشگیری از سرطان سبک زندگی است. نحوه زندگی یعنی اینکه ما چه می‌خوریم؟ چگونه می‌خوریم؟ چه فعالیت بدنی داریم؟ افرادی که فعالیت بدنی مرتب دارند، کسانی که از غذاهای آماده کنسروی و فست‌فود کمتر استفاده می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند. همچنین دخانیات در ابتلا به سرطان به شدت موثر است. مصرف مواد مخدر نیز تأثیر به سزایی دارد. ثابت شده است که مصرف تریاک با برخی از سرطان‌ها ارتباط دارد در حالی که مردم فکر می‌کنند تریاک در درمان آن کمک‌کننده است. در سرطان‌هایی مثل مثانه و دستگاه گوارش ابتلای به سرطان با افزایش مصرف تریاک به شدت افزایش پیدا می‌کند. همچنین نوشیدن مایعات داغ، خوردن فست‌فود، مشروبات الکلی نیز موثر هستند. علاوه بر آن استرس و بسیاری از عوامل ناشناخته که هنوز بشر کشف نکرده است نیز در ابتلا به سرطان موثر هستند. نکته دیگر که باید به آن اشاره کنم قرار گرفتن فرد در معرض تابش مستقیم نور خورشید است. علی‌رغم اینکه می‌گوییم آفتاب خوب است و همه به خاطر ویتامین دی باید از آن استفاده کنند اما زیاده‌روی در آن هم خوب نیست چرا که لایه اوزون آسیب دیده است و افرادی که در معرض این نور قرار می‌گیرند باید از حفاظ استفاده کنند.
سبک زندگی‌های امروزی متأسفانه از سلامت افراد کم کرده است، چه طور می‌توان به سبک زندگی مناسب برگشت؟
مردم باید روش زندگی خود را اصلاح کنند. این عامل باعث بروز بسیاری از نشانه‌های سرطان در هر فرد می‌شود. مثلاً افرادی که تغییر اجابت مزاج دارند و یک دفعه یبوست پیدا می‌کنند یا یک دفعه شکم‌شان شل می شود، رنگ مدفوع آن ها تغییر می‌کند، باید حتما چکاپ کنند. این یک زنگ خطر است. یا افرادی که سابقه سرطان در خانواده خود دارند، افرادی که تنگی‌نفس دارند یا دخانیات مصرف می‌کنند و یا دچار تغییر رنگ ناگهانی پوست می‌شوند، خانم‌هایی که در سینه خود توده احساس می‌کنند خصوصاً اگر ترشح داشته باشد باید حتما به پزشک مراجعه کنند. در کنار آن بایستی از استرس هم پرهیز کنند. افراد باید شیوه زندگی خود را تغییر دهند. بیشتر ورزش کنند، غذای آماده و چرب مصرف نکنند، مصرف سبزی را افزایش دهند، در معرض مواد شیمیایی مثل سموم و مواد شوینده قرار نگیرند، از ظروف یک بار مصرف استفاده نکنند، استرس‌های زندگی روزمره را به حداقل برسانند تا بتوانند از ابتلا به بیماری سرطان جلوگیری کنند.
ترس ناشی از ابتلا به سرطان را چه باید کرد؟
مردم باید بدانند که بیماری سرطان شاید از دور بسیار وحشتناک به نظر برسد اما با استفاده از مواردی که به آن‌ها اشاره کردم می‌توان یک زندگی ایمن را ایجاد کرد و به دنبال آن از ابتلا به سرطان دوری نمود. این بیماری اگر در مراحل اولیه شناسایی شود به راحتی قابل تشخیص و درمان است.