پنجه پرخاش بر چهره شهر
حسین اطمینان
طبق اظهار نظر برخی مسئولان، سیرجان یکی از شهرهایی است که آمار نزاع خُرد در آن بالاست. به گفته یکی از مسئولان؛ چند سال پیش هر روز پنج نزاع در سیرجان ثبت شده که اگر آمار نزاع‌های ثبت نشده را هم به آن اضافه کنیم، زنگ خطری را به صدا در می‌آورد. متاسفانه نزاع، تک تک مردم شهر را درگیر خود می‌کند و هیچ کس نمی‌تواند بگوید که این نزاع‌ها در زندگی من تاثیری ندارد و من نباید برای کاهش آن تلاش کنم.
«پدرم در بلوار هجرت خودروی‌اش را جلوی یک سوپر‌مارکت پارک کرد و پس از خرید هنگامی که قصد حرکت داشت، خودروی دیگری از چند سانتیمتری او عبور کرد و پدر من بوق زده بود و راننده پراید که یک جوان بوده و احتمالا حال طبیعی نداشته از ماشین پیاده شده و یک چاقو را بیخ گلوی پدر من می‌گذارد. پدر من از او معذرت‌خواهی می‌کند و به او می‌گوید من موهایم سفید است و جای پدر تو هستم... خلاصه با آمدن چند نفر این جریان ختم به خیر شد اما می‌توانست چنین هم نشود و چه بسا نزاع‌های زیادی به همین دلایل واهی در سیرجان رخ می‌دهد.» این سخن محمد یکی از شهروندان سیرجانی است که با تلخی از آن یاد می‌کند. تلخی از آن رو که یک بوق زدن ساده می‌توانست به قیمت جان پدرش تمام شود.
قطعا افزایش پرخاشگری و کاهش آستانه تحمل افراد مهم‌ترین دلیل نزاع در شهرستان سیرجان است.
چرا پرخاشگر شده‌ایم
این افزایش پرخاشگری و کاهش آستانه تحمل چگونه به وجود آمده است؟ نبود آموزش در کشور ما ضربه‌های جبران‌ناپذیری وارد کرده که اکنون نتایج آن علنی و آشکار شده است. دانش‌آموزی که 12 سال درس می‌خواند و دیپلم می‌گیرد، مهارت‌های اولیه زندگی را آموزش ندیده است. یکی از این مهارت‌ها کنترل خشم است. کدام یک از درس‌های مقاطع تحصیلی گوناگون این مهارت را به ما آموزش داده است؟ کدام یک از معلمان ما دوره‌ی جداگانه‌ای برای این مهارت دیده‌اند تا آن را به دانش‌آموزان منتقل کنند؟ آیا خود معلمان توانایی کنترل خشم خویش را دارند؟ چه کارگاه آموزشی برای دانش‌آموزان در نظر گرفته شده تا آموزش ببیند موقع عصبانیت و خشم چه باید بکنند؟ این موضوع را همه روانشناسان تایید می‌کنند که گروه دوستان و همسالان نقش پررنگ‌تری نسبت به خانواده در سنین نوجوانی و جوانی دارد. اگر دانش‌آموزان ما آموزش صحیح ببینند، در گروه دوستانی که اهل نزاع و درگیری هستند، قرار نمی‌گیرند. البته آموزش به خانواده هم برمی‌گردد. تقریبا می‌توان گفت اکثر خانواده‌های ما آموزش صحیح پرورش فرزند را ندیده‌اند و پرخاش و درگیری در خانوادهای ما هم وجود دارد. «ان‌جی‌او» ها و نهادهای اجتماعی می‌توانند در بحث آموزش تاثیر‌گذار باشند اما متاسفانه هیچ نهاد مردمی در این زمینه فعالیت نمی‌کند و نهادهای دولتی هم تا به امروز در این زمینه موفق نبوده‌اند.
تضاد طبقاتی دلیل مهمی در پرخاشگری
موضوع بعدی که در افزایش پرخاشگری نقش قابل تاملی دارد تضاد طبقاتی است. تضاد طبقاتی در همه دنیا وجود دارد اما وقتی بی‌عدالتی در کسب درآمد وجود داشته باشد این بی‌عدالتی خودش را به شکل خشم نشان می‌دهد. مثلا من اگر بدانم همکلاسی دوران دبیرستانم از راه درس خواندن و با طی ضوابط قانونی مدیر یکی از شرکت‌های گل‌گهر شده این موضوع را می‌پذیرم که او تلاش کرده و به این مرحله رسیده است. اما وقتی من مطلع شوم که او به واسطه رابطه این سمت را به دست آورده، یک نوع خشم نهان در من به وجود می‌آید که منتج به پرخاشگری می‌شود. بی‌عدالتی اجتماعی به واسطه پول نفت در جامعه ما زیاد است. جامعه ما یک جامعه مولد نیست که هر کس علم و تلاش بیشتری داشته باشد، موفق‌تر است. در این نوع جوامع هر چه رابطه‌های بیشتر و پر‌نفوذ‌تر داشته باشی، موفق و پول‌دار‌تر هستی. شاید تا 10 سال پیش کمتر مردم در جریان ناعدالتی‌های اجتماعی قرار می‌گرفتند اما با رشد قارچ‌گونه شبکه‌های اجتماعی مردم بیشتر در جریان این بی‌عدالتی‌ها و اختلاف‌های طبقاتی قرار گرفتند. وقتی پسر فلان سفیر سابق در یکی از کشورهای اروپایی از خود فیلمی در اینستاگرام منتشر می‌کند و به مردمی که پول ندارند علنا توهین می‌کند، مردم در جریان این تضاد طبقاتی قرار می‌گیرند. وقتی فرزند فلان مسئول در آمریکا زندگی می‌کند، مردم بی‌عدالتی را به طور واضح می‌بینند و این موضوع خشم پنهانی را به وجود می‌آورد و جامعه را پرخاشگر می‌کند.
باید به فکر اشتغال‌زایی بود
یک موضوع دیگر که در افزایش پرخاشگری مردم نقش مستقیم دارد، نبود شغل و درآمد مناسب برای رفع نیازهای اولیه است. اگر فردی شغل داشته باشد و از راه آن شغل به یک جایگاه اجتماعی رسیده باشد، قطعا از سطح سلامت روان بالاتری برخوردار است و میزان پرخاش او به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. متاسفانه نبود شغل مناسب برای بسیاری از افراد جامعه خصوصا در محله‌های پایین و حاشیه‌ی شهر که آموزش ضعیف‌تری دارند، باعث شده نزاع در بین آنها افزایش پیدا کند و آنها به نسبت بیشتر پرخاشگر باشند.
تخلیه هیجانات
قشر جوان نیاز به تخلیه هیجانات و احساسات خود دارد و این موضوع در کنترل خشم نقش دارد. نبود امکانات تفریحی و ورزشی هم در این موضوع بسیار پررنگ است. ما برای جوانان و نوجوانانمان چه امکانات ورزشی و تفریحی فراهم کرده‌ایم که او بتواند عصر خود را سرگرم کند و در شهر پرسه نزند؟ چه جایی برای جوانان و نوجوانان وجود دارد تا آنها خود را تخلیه کنند.
تابوی مسایل جنسی
مسایل جنسی نقش بسیار زیادی در پرخاشگری افراد دارد ولی پرداختن به این موضوع نوعی تابو به حساب می‌آید و خیلی از مسئولان تمایلی به پرداختن به آن ندارند. همان‌طور که همه می‌دانند رابطه جنسی یک نیاز است که به طور طبیعی در انسان نهاده شده است. نبود رابطه جنسی سالم باعث پرخاشگری می‌شود. با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی ازدواج امری بسیار سخت شده و این موضوع ضربه‌های قابل توجهی به سلامت روان جامعه می‌زند.
مصرف بالای مشروبات در سیرجان
مصرف بالای مشروبات الکلی در سیرجان موضوعی است که چند بار مسئولان قضایی و انتظامی به شکلی غیر‌رسمی بر آن تاکید کرده‌اند. جوانان سیرجانی تعلق خاطر زیادی به مشروبات الکلی دارند و اگر فرد برای کنترل پرخاشگری و نحوه تعامل در جامعه آموزش ندیده باشد، مصرف مشروبات الکلی به نزاع و درگیری منتج می‌شود.
در بالا به چند دلیل افزایش پرخاشگری و نزاع در سیرجان اشاره کردم اما افزایش پرخاشگری دلایل بسیار زیادی دارد که باید طی پژوهش در سیرجان این موضوع باز و روشن شود تا مسئولان بر اساس این پژوهش برنامه‌ریزی انجام دهند.
آمار ۱۰ ساله نزاع در ایران؛ کم‌دعوا و پردعواترین استان‌های ایران کدامند
افزایش دعواهای زنانه
گروه جامعه
با بحثی ساده درباره جای پارک، نگاهی چپ‌چپ، به هم زدن صف و هزار مورد ساده دیگر شروع می‌شود و همان بگومگوی ساده به درگیری و تشکیل پرونده‌ای در پزشکی قانونی ایران منجر می‌شود و بعد جامعه‌شناسان می‌گویند تحمل شهروندان کاهش پیدا کرده، احساس «ناامیدی از احقاق حق» زمینه‌ساز نزاع شده و حالا کار به جایی رسیده که تعداد پرونده‌های ۱۰سال و ۷ماه گذشته ایران به ٦میلیون نزدیک شده است. این البته تمام ماجرای نزاع در ایران نیست، چراکه آمار پزشکی قانونی تنها پرونده‌های نزاع منجر به «ضرب و جرح» را شامل می‌شود، یعنی درگیری‌هایی که به زد‌و‌خورد کشیده می‌شود و طرفین برای رسیدن به حق خود سراغ راهروهای شلوغ پزشکی قانونی و روزهای کش‌دار دادگاه‌ها می‌روند و معمولا خشونت‌های کلامی و جنسی راهی در میان پرونده‌های رسمی پیدا نمی‌کند. تحلیل و بررسی دلایل این همه پرونده نزاع در ایران، نیازمند نگاه دقیق روانشناسان اجتماعی و جامعه‌شناسان است، اما نخستین گام این پژوهش می‌تواند بررسی روند همین آمار و مقایسه اطلاعات مربوط به سال‌های مختلف و استان‌های متفاوت باشد. روزنامه «شهروند» در این گزارش و براساس اطلاعات آماری دریافتی از سازمان پزشکی قانونی ایران، پرونده‌های نزاع را بررسی می‌کند؛ بررسی آماری که نشان می‌دهد نزاع در ایران روزبه‌روز زنانه‌تر می‌شود و اگرچه تعداد پرونده‌ها در بعضی سال‌ها کاهش یافته، اما همواره نسبت پرونده‌های زنان به کل پرونده‌ها، روند رو به رشدی داشته است. علاوه بر این، نتایج این بررسی از شرایط متفاوت استان سیستانوبلوچستان هم حکایت دارد؛ ساکنان سرزمینی که بارها حملات انتحاری و بمب‌گذاری گروه‌های تروریستی را به چشم دیده‌اند، کمترین تعداد پرونده نزاع به نسبت جمعیت را در سال‌های گذشته داشته‌اند.
حدود ٦ میلیون پرونده نزاع در ۱۰سال و ۷ ماه گذشته
به گزارش روزنامه شهروند در ۱۰سال و ۷ ماه گذشته، تعداد پرونده‌های نزاع در ایران به عدد ٥ میلیون و۹۰۰هزار و ٢٥٠ رسیده که از این تعداد، یک‌میلیون و ٨٥٥ هزار و ٤٧٧ پرونده مربوط به زنان است. در همین بازه زمانی، استان‌های تهران، خراسان رضوي، اصفهان، فارس وآذربايجان‌شرقي به ترتیب ۵ استان با بالاترین تعداد پرونده بودند و در پایین این جدول هم كهگيلويه و بوير احمد، سمنان، بوشهر، ايلام و خراسان جنوبي قرار دارند. در همین ۷ ماهه امسال، به‌طور متوسط در هر ۷۱ ثانیه یک پرونده نزاع در ایران تشکیل شده که این عدد در سال‌های گذشته حتی کمتر از این هم بوده است. بررسی تعداد پرونده‌ها هم نشان می‌دهد که اگرچه در سال ۸۸ روند افزایشی پرونده‌ها متوقف شد، اما سال ۸۹ تعداد پرونده‌ها به قله نمودار نزدیک شد. پس از سال ۸۹، تعداد پرونده‌ها روند نوسانی به خود گرفت، اما از سال ۹۱ به بعد همواره تعداد پرونده‌ها کاهش یافت تا این‌که ۷ ماهه نخست امسال بار دیگر تعداد پرونده‌ها اوج گرفت. در این ۷ ماه به نسبت مدت مشابه پارسال، تعداد پرونده‌ها ١/٦ درصد افزایش پیدا کرد.
خشن‌ترین و آرام‌ترین استان‌های ایران
هرساله تهران بیشترین پرونده نزاع در ایران را دارد، اما تعداد پرونده نمی‌تواند معیار دقیقی درباره میزان درگیری ساکنان استان‌های مختلف باشد و در این بررسی باید جمعیت استان‌ها هم لحاظ شود. نسبت تعداد پرونده به تعداد جمعیت، معیاری است که معمولا برای مقایسه نزاع و میزان خشونت در استان‌های مختلف شناخته می‌شود که هرچه این عدد بالاتر باشد، از خشونت بیشتر حکایت دارد، هرچند که برای بررسی خشونت قطعا نمی‌توان تنها به همین یک عامل رجوع کرد. این بررسی نشان می‌دهد که از اول فروردین تا پایان مهر امسال، اردبیل و آذربایجان‌غربی بیشترین میزان درگیری به نسبت جمعیت در ایران را داشته‌اند و این میزان در استان‌های سیستانوبلوچستان و هرمزگان هم پایین‌تر از دیگر استان‌های کشور بوده است. در این ۷ ماه، از هر یک‌‌هزار اردبیلی، ٤٧/٦ نفر براثر درگیری منجر به ضرب و جرح به پزشکی قانونی مراجعه کردند و این درحالی است که از هر هزار نفر از ساکنان هرمزگان در جنوب ایران تنها ٧٩/١نفر با هم درگیر شدند. همین روند در بقیه سال‌های دهه گذشته هم با کمی تغییر وجود داشته است.
زنانه‌شدن نزاع در خیابان‌های ایران
بررسی تعداد پرونده‌های تشکیل‌شده در پزشکی قانونی ایران نشان می‌دهد که درگیری در خیابان‌های ایران سال‌به‌سال زنانه‌تر می‌شود. تعداد پرونده‌های نزاع زنان به تعداد کل پرونده‌ها در ۱٠سال گذشته از حضور بیشتر آنها در پزشکی قانونی حکایت دارد. اگرچه مقایسه نمودار تعداد نزاع‌ها به تعداد نزاع‌های زنانه، زنانه‌شدن نزاع را تا اندازه‌ای نشان می‌دهد، اما برای بررسی دقیق‌تر کافی است که نسبتی از تعداد نزاع‌های زنان به تمام پرونده‌های همان سال داشته باشیم. این بررسی نشان می‌دهد که درصد نزاع‌های زنانه، در ۱۰سال و ۷ ماه گذشته همواره افزایش یافته است. علاوه بر این، بررسی «شهروند» نشان می‌دهد تعداد پرونده‌ها به تعداد جمعیت زنان در استان‌های البرز، قم، گيلان و خراسان رضوي بیشتر از دیگر استان‌های ایران است و زنان سیستانوبلوچستان در این بررسی در انتهای جدول قرار دارند. به‌طور مثال، در ۷ ماهه نخست امسال، از هر ۱۰هزار زن ساکن در استان البرز، ٥٠ نفر پرونده نزاع داشته‌اند، درحالی که در سیستانوبلوچستان از هر ۱۰هزار زن، تنها ۸ نفر برای موضوع نزاع به پزشکی قانونی مراجعه کردند. سال‌هایی که تعداد تمام پرونده‌ها کاهش یافته، میزان کاهش پرونده‌های زنان کمتر است.
افزلیش آمار نداریم
اما میزان نزاع زنان در سیرجان افزایشی نداشته و مثل سال‌های گذشته است. دکتر منصور جعفری رئیس پزشکی قانونی سیرجان در این‌باره گفت: نزاع زنان در سیرجان افزایش نداشته است. به گفته‌ی وی در سیرجان نزاع زنان با زنان و زنان با مردان وجود دارد.