معاون درمانی دانشکده علوم پزشکی سیرجان از خرید اجباری دستگاه امحای زباله برای مراکز درمانی خبر داد:
تا آخرش پیش می‌رویم
ناصرصبحی
در سیرجان تا مدت‌ها شهرداری مسئولیت انتقال زباله‌های عفونی را برعهده داشت. این زباله‌ها از مراکز درمانی جمع و برای امحا به بیمارستان امام‌رضای قدیم برده می‌شدند. اما خودروهای شهرداری دارای ایمنی لازم برای حمل و نقل زباله‌های عفونی نبودند و گاه شیرابه و خون در مسیر ریخته می‌شد. از آن مهم‌تر، جمع‌آوری زباله‌های عفونی برای کارگران شهرداری نیز خطرساز بود.
در این میان یکی از راه‌های جایگزین، استخدام پیمانکار حمل زباله‌های عفونی بود. پیمانکارانی که با در اختیار داشتن خودروهای مخصوص، بخشی از مشکل را رفع می‌کردند. مدتی قبل به همین منظور آگهی مناقصه‌ای در سایت دانشکده علوم پزشکی گذاشته شد اما پس از چندی، این آگهی بدون ارایه توضیح خاصی برداشته شد و پس از آن ناگهان خبر آمد که معاونت این دانشکده به مراکز درمانی دستور داده تا دستگاه امحای زباله خریداری کنند.
این دستور با واکنش برخی از موسسان مراکز درمانی روبرو شد. اگر داشتن دستگاه امحای زباله الزامی بوده، چرا از روز اول و هنگام صدور مجوز و ساختن ساختمان مرکز درمانی، این نکته لحاظ نشده؟ دوم این‌که قیمت دستگاه امحای زباله بیش از 200 میلیون تومان است و مراکز درمانی که توان پرداخت این مبلغ را ندارند، باید چه کنند؟ مراکزی که می‌گویند گاه حجم تولید زباله‌های‌شان آن‌قدر نیست که پرداخت چنین هزینه‌ای برای‌شان به صرفه باشد. سومین سؤالی که برخی موسسان را درگیر خود کرده، بحث چرایی برداشته شدن آگهی استخدام پیمانکار جمع‌آوری زباله است. کاری که می‌توانست ضمن حل مشکل زباله‌های عفونی، مراکز درمانی را از خرید دستگاه بی‌نیاز کند.
در این میان برخی همزمانی دستور خرید دستگاه امحا زباله برای مراکز درمانی و خرید دستگاه امحا توسط بیمارستان را معنادار می‌دانستند.
برای یافتن پاسخ این سؤال‌ها به سراغ غلامرضا جهانشاهی؛ معاون درمان دانشکده علوم پزشکی سیرجان رفتیم.
اجبار کلینیک‌ها و درمانگاهها برای خرید دستگاه امحا زباله حقیقت دارد؟
با توجه به این‌که کلینیک‌ها، دندانپزشکی‌ها، مراکز آزمایشگاهی و... زباله عفونی تولید می‌کنند، مکلف هستند که دستگاه امحا زباله را داشته باشند و به روش بهداشتی زباله‌های عفونی را جمع‌آوری و امحا کنند تا مشکلی برای سلامت عمومی مردم پیش نیاید.
این اجبار بنا بر قانون بوده یا تشخیص دانشکده؟
قانون. هر مرکزی که زباله عفونی تولید کند مکلف است آن را امحا کند. حالا روش‌هایش مختلف است. همکاران بهداشت محیط و حوزه بهداشتی نظارت کاملی روی این قضیه دارند. این جزو الزامات‌شان است.
چرا تاکنون این قانون اجرا نشده است؟
به هزار دلیلی که هزار قانون دیگر متاسفانه توی مملکت اجرا نمی‌شود. مشکل این است که خیلی وقت‌ها کلینیک آمده و مجوز گرفته اما به فکر امحای زباله نبوده است.
مسئولیتش با چه کسی بوده که به این موضوع نظارت کند؟
در صدور پروانه‌هایی که ما داریم یکی از الزامات این است که حتما باید آن مرکز امکانات را داشته باشد. ابتدا خیلی از آنها روش‌های ساده‌تری مثل اتوکلاو و... را داشتند. خیلی از کلینیک‌ها این وسایل را دارند. عده‌ای‌شان هم نمی‌گذاشتند. مثلا بیمارستان‌ها می‌آمدند و تعهدی می‌دادند که این دستگاه را بیاورند اما زمان بهره‌برداری تخلفات‌شان شروع می‌شد و سرباز می‌زدند. یک مقدارش به خاطر ناآگاهی موسس مرکز بوده، یک مقدارش به خاطر تخطی از دستورات و یک مقدارش هم شاید به دلیل عدم دقت لازم همکاران حوزه نظارتی ما. البته نه نظارت بر درمان بلکه نظارت بر صدور مجوز‌هایی که در مقاطع مختلف لازم بوده.
آماری وجود دارد که چه تعداد کلینیک در سیرجان به این دستگاه مجهز هستند؟
آمار دقیق را الان ندارم ولی حدود ۱۰ الی ۱۲ مرکز ارایه خدمات داریم. حدود ۱۰ الی ۱۱ کلینیک دندانپزشکی و آزمایشگاه‌ها که این‌ها می‌توانند زباله‌های عفونی درست کنند.
و هیچ کدام به این دستگاه مجهز نیستند؟
دستگاه زباله‌سوز یا امحای زباله را هیچ‌کدام ندارند. خیلی‌های‌شان زباله را توی جعبه امن جمع‌آوری می‌کنند و می‌برند به بیمارستان‌هایی که دستگاه را دارد تا امحا شود.
پیش از این قرار بوده حمل زباله به پیمانکار سپرده شود اما منتفی شد. چرا؟
نه. هنوز هم پیگیر هستیم. ما یک دستگاه امحای زباله در بیمارستان امام رضای قدیم داشتیم. متاسفانه در نقشه سایت امحای زباله را خیلی کوچک و نامناسب دیده بودند. بعدا با رایزنی سایت امحای زباله را به بیمارستان جدید واقع در بلوار هجرت منتقل کردیم. در ضلع جنوب غربی بیمارستان ساختمانی ساخته شده و خرید دستگاه را هم برون‌سپاری کردیم. قرار شده شرکتی که برنده این مناقصه خواهد شد، براساس دستگاه استاندارد امحا که همکاران بهداشت محیط تایید می‌کنند، این سایت را راه‌اندازی کنند. به زودی این اتفاق خواهد افتاد.
این مناقصه چرا از روی سایت برداشته شد؟
دستگاهی که قرار بود بیاورند، صددرصد مورد تایید سیستم نبود. قرار بود شرکتی که برنده می‌شود، دستگاهی را که مورد تایید سیستم است خریداری کند. ماشینی هم در اختیار سیستم بگذارد تا بتوانیم هم زباله‌هایی که مربوط به سیستم بیمارستانی است و هم اگر امکانش باشد موردهای مربوط به مراکز خارج از بیمارستان جمع‌آوری شود.
به نظرتان متضاد نیست که هم بخواهید پیمانکار بگیرید و هم در عین حال کلینیک‌ها بخواهند دستگاه امحای زباله بخرند؟
نه. ما مکلف کردیم که دستگاه امحای زباله بخرند ولی بعضی وقت‌ها کلینیک‌ها جا و فضای‌شان آماده نیست. یک بازه زمانی گذاشتیم و گفتیم در این مدت باید دستگاه را تهیه کنید. اما در این بازه بالاخره سیستم باید فکری به حال زباله‌های عفونی کند. ما مجبور هستیم به جای این که زباله‌ها سر از بیرون سیستم بهداشتی دربیاورند، در همان مراکزی که مورد کنترل است، امحا شوند. جمع‌آوری‌شان هم قطعا به روش بهداشتی انجام می‌شود.
این بازه زمانی چه میزان است؟
۶ ماه را برای گروه‌ها در نظر می‌گیریم که طی این مدت مکانی را برای امحا بسازند. چون مثلا درمانگاهی که از قبل ساخته و آماده شده، الان این فضا را ندارد. ساخت این مکان مقداری زمان می‌برد. در ضمن توصیه کردیم دستگاهی بخرند که شیرآبه نداشته باشد، خرد بکند و وسایل تیز و برنده را کلا از بین ببرد و بعد از امحا، حجم زباله عفونی را هم کم کند.
این‌که گفتید توصیه کردید، به این معناست که کلینیک‌ها برای خرید دستگاه حق انتخاب دارند و ممکن است دستگاهی متفاوت با آن‌چه گفتید خریداری شود؟
نه، چنین کاری مورد تایید نیست. دستگاهی باید بگیرند که حتما مورد تایید سیستم نظارتی ما باشد. نمی‌گوییم از کجا بخرند ولی ویژگی‌ها باید مورد تایید باشد.
هزینه خرید این دستگاه بسیار بالاست. من رقم ۲۲۰ میلیون تومان را شنیدم.
(با مکث طولانی): بله. بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان است.
تصور می‌کنید تمام کلینیک‌ها و درمانگاهها توان پرداخت این مبلغ را در این بازه زمانی دارند؟
این دیگر جزو الزامات است. فکر می‌کنم سلامت مردم اهمیتش خیلی بیشتر از این حرف‌هاست و ما ضامن سلامت مردم هستیم. فردی که به عنوان موسس می‌خواهد بیاید و یک مجموعه را راه‌اندازی کند، مکلف است این وسایل را در نظر بگیرد. باید این‌ها را حتما از قبل پیش‌بینی کند و در برنامه کاری‌اش داشته باشد.
اما اگر برخی کلینیک‌ها توان پرداخت چنین مبلغی را نداشته باشند، تکلیف چیست؟
درآمد دارند. کلینیکی که زباله عفونی تولید می‌کند، قطعا درآمد دارد. داشتن دستگاه امحای زباله جزو الزامات است. مثل این می‌ماند که بگویم من خانه می‌سازم ولی نمی‌خواهم حمام یا سرویس بهداشتی داشته باشم. این اصلا خانه نیست.
دانشکده هیچ کمکی به کلینیک‌ها یا افرادی که به هر دلیل نتواند یکجا مبلغ را پرداخت کند می‌کند یا خیر؟
از نظر مالی نه چنین توانی را نداریم و اصلا جایگاهی هم نداریم که این کار را بخواهیم انجام دهیم. خودشان می‌توانند با شرکتی که مورد تایید است و ما معرفی می‌کنیم وارد مذاکره شوند و دستگاه را نقد و اقساط بگیرند. حتا می‌توانند این قسمت را برون‌سپاری کنند. شرکت خیلی راحت می‌تواند خودش دستگاه را بگذارد و زباله‌های آن سیستم را امحا کند.
من از چند کلینیک و درمانگاه پرس‌وجو کردم. اکثر گفتند هیچ‌گونه اجباری نبوده و دانشکده گفته اگر دستگاه بخرید، بهتر است.
نه. اجبار است. اجبار نبودن است که روزگار ما را به این‌جا رسانده است. این یکی از الزامات اعتباربخشی ما است. ما کلینیک را ارزیابی و به این قسمت نمره می‌دهیم. اگر دستگاه را نداشته باشد و برای سلامت جامعه خطر داشته باشد، حتا ممکن است پروانه‌اش را ابطال کنیم.
خطر را چطور تعریف می‌کنید؟
آیتم‌هایی دارد که کارشناسان ما بر اساس بررسی‌هایی که انجام می‌دهند و بر اساس سنجش‌هایی که دارند، در ارزیابی‌های‌شان مشخص می‌شود. ما ارزیابی دوره‌ای داریم که طی آن کنترل‌ها را انجام می‌دهند.
این نکته من را به این فکر می‌اندازد که ممکن است با نتایج متفاوت ارزیابی، برخی کلینیک‌ها از خرید دستگاه معاف شوند و بگویند میزان خطر زباله‌های ما اندک است.
زباله عفونی تعریف مشخص دارد. آنها نمی‌توانند بگویند این خطر دارد یا خطر ندارد. کارشناس نظارت است که طبق آیتم و استانداردی که هست، تایید می‌کند این زباله، زباله عفونی است. نمی‌شود بگویی سرنگی که به این بیمار تزریق می‌شود یا پانسمانی که عوض می‌شود، عفونی است یا نیست و خطر دارد یا ندارد. قطعا آن سرنگ عفونی است.
من شایعه‌ای شنیده‌ام که دلیل فشار دانشکده به کلینیک‌ها و درمانگاهها برای خرید دستگاه امحا زباله، براساس توافق خاصی میان دانشکده و شرکت فروشنده دستگاه است.
یعنی چه؟
به این معنی که در ازای فرستادن تعداد زیادی مشتری برای آن شرکت، دانشکده منفعت می‌برد و مثلا دستگاهی که می‌خواهد برای بیمارستان بخرد، ارزان‌تر حساب می‌شود یا از این معامله منفعت خاصی نصیب برخی اشخاص می‌گردد.
نه، چنین چیزی نیست. کذب محض است. دانشکده باید بر اساس یک اصولی مزایده بگذارد یا مناقصه برگزار کند. ما اول صلاح و مصلحت سلامت مردم در نظر می‌گیریم و قدم بعدی‌اش بیمارستان است. بیمارستان شخصیت حقوقی دارد. شخصیت حقوقیش، نظارت بازرسی، حراست، کمیسیون مناقصه یا مزایده که زیر مجموعه پشتیبانی است، اصلا چنین تخطی و حرکتی را انجام نمی‌دهند و نخواهند داد. موضوع امحای زباله در جلسات مختلف مطرح شد. یک پیشنهاد این بود که دانشکده بیاید و سایت امحای زباله را بگذارد. بعد از طریق وانت یا چنین وسیله‌ای، به صورت امن و در ساعت مشخصی زباله‌ها را بیاورد آنجا و امحا کند. خود همین جای بحث و جدل است. ما فعلا برنامه‌مان این است که فقط امحای زباله بیمارستان را راه‌اندازی کنیم. کاری به مراکز دیگر نداریم. هر مرکزی مکلف است برای خودش سیستم امحای زباله را داشته باشد. قیمت «آ» یا «ب» تومان است، به ما ربطی ندارد. ما فقط یک زمان حداکثر شش‌ماهه می‌دهیم که این کار را انجام دهند. این نیست که ما بیاییم و مزایده یا مناقصه برگزار کنیم و بخواهیم منفعتی از این قضیه ببریم. به قول قدیمی‌ها؛ گنجشک چیست که چربی‌اش چه باشد؟ زباله چی است که بخواهد درآمدی برای بیمارستان داشته باشد؟ بیمارستانی که گردش مالی‌اش خیلی بیشتر از این حرف‌هاست. فقط میزان مصرف اکسیژن ما ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان است. چطوری ما برای ماهی ۵ تا ۱۰ میلیون تومان امحای زباله بخواهیم چنین کاری کنیم؟ اصلا این‌گونه نیست.
با توجه به مهلت 6 ماه، آینده را چطور توصیف می‌کنید؟ تمام کلینیک‌ها پس از 6 ماه به دستگاه امحای زباله مجهز می‌شوند؟
اگر نشوند با آنها برخورد قانونی می‌شود. این سلسله‌مراتبی دارد. ما تا حد ابطال پروانه می‌توانیم پیش برویم. واقعا کلینیکی که رعایت نکند و بر ارایه خدمات غیرعلمی و غیر‌اصولی‌اش سماجت کند با جدیت برخورد خواهد شد. باید از قوانین و دستورالعمل‌هایی که با سلامت مردم سر و کار دارد، تبعیت کنند. ما نمی‌توانیم یک مرکز راه بیندازیم که خودش برای مردم خطرساز باشد. چون انواع و اقسام بیماران به این مراکز مراجعه می‌کنند. این نکته را خود دوستان بهتر می‌دانند که وقتی روی یک موضوعی تمرکز می‌کنیم تا آخرش پیش می‌رویم و این‌ها باید نهایت همکاری را با ما بکنند. اگر همکاری نکنند، قطعا عواقبش متوجه‌شان می‌شود و این زمانی است که دیگر کار از کار گذشته است.