گفت‌و‌گوی پاسارگاد با رییس آموزش عشایری
14کلاس درس در سیاه‌چادر برگزار می‌شود
پاسارگاد
«براساس آنچه که آمار و اطلاعات به ما می‌گوید؛ موضوع ترک‌تحصیل کمرنگ شده و به آن صورت نداریم. مثلا همین امسال دانش‌آموزانی که سال گذشته ششم را تمام کرده بودند، چهار دانش‌آموز از تحصیل جا ماندند. حالا به علل مختلف مثلا ازدواج‌های زودهنگام. بعضی از خانواده‌های عشایری به علت اینکه نمی‌توانند بچه‌شان را به یک مرکز شبانه‌روزی برسانند و برگردانند اجازه نمی‌دهند.» این صحبت‌های مجید اسلام‌پناه رییس آموزش عشایری است. اسلام‌پناه در گفت‌و‌گو با پاسارگاد از مشکلات مدارس عشایری گفت و اینکه از کمک خیران استقبال می‌کنند.
چه تعداد دانش‌آموز عشایری در شهرستان سیرجان در حال تحصیل هستند؟
آموزش‌و‌پرورش عشایری در سال تحصیلی جاری 68 مدرسه یا کلاس ابتدایی دارد که در چهار حوزه یا مجتمع سازمان‌دهی شدند. در این 68 مدرسه حدود 600 دانش‌آموز در 6 پایه ابتدایی تحصیل می‌کنند. این تعداد توسط 73 معلم ابتدایی اداره می‌شوند. معلمان ابتدایی در مدارس عشایری 6 پایه تحصیلی را تدریس می‌کنند. البته همه‌ی مدرسه‌ها 6 پایه نیستند اما اکثرا 3-4- 5 و بعضا 6 پایه تحصیلی را دارند. آمار دانش‌آموزان مدارس ابتدایی‌مان برای هر مدرسه از سه نفر تا 16 نفر متغیر است. مدارسی که تعداد دانش‌آموزانش از 21 نفر به بالا باشند توسط دو معلم اداره می‌شوند. موضوع دیگری که در مدارس عشایری وجود دارد این است که در آن مناطق دانش‌آموزی که به سن پیش‌دبستانی برسد باز هم توسط همان معلم جذب و ثبت‌نام می‌شود و در طول هفته به میزان 20 ساعت یا کمتر پیش‌دبستانی‌ها در مدارس عشایری حضور دارند.
در مقطع متوسطه اول و دوم چندتا مدرسه و دانش‌آموز دارید؟
در مقطع متوسطه اول دو دبیرستان شبانه‌روزی داریم که دوره اول شبانه‌روزی دخترانه تربیت در سیرجان است، و 180 دانش‌آموز دارد. متوسط اول پسرانه‌مان حدود 100 دانش‌آموز دارد که در روستای چاه‌قلعه در کیلومتر 30 جاده بندرعباس قرار دارد. در متوسطه دوم هم دو مدرسه شبانه‌روزی داریم؛ دبیرستان دخترانه شهید انصاری در روستای محمودآباد که حدود 120 تا دانش‌آموز دارد و در مقطع متوسطه دوم پسرانه هنرستان فنی شهید شکاری را داریم که در دو رشته برق صنعتی و مکانیک خودرو پذیرای دانش‌آموزان پسر است و حدود 160 دانش‌آموز در این دو رشته تحصیل می‌کنند. این هنرستان در مکی‌آباد قرار دارد. از هنرستان آنجا بچه‌های عشایری استقبال خیلی خوبی دارند و بعضا از بچه‌های خود مکی‌آبادی و روستاهای دیگر هم آنجا جذب شدند. در مجموع در مقطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم حدود 1300 دانش‌آموز داریم.
قرارگیری برخی از این مدارسی که نام بردید در بعضی از روستاها برای بچه‌های عشایری به دلیل بُعد مسافت مشکل‌ساز نیست؟ بهتر نبود همین مدارس در خود سیرجان باشند؟
موضوع تاسیس مدارس شبانه‌روزی عشایری در روستاها از سیاست‌های دهه‌ی هفتاد است. سال 71 مدرسه بنی‌فاطمه واقع در چاه‌قلعه ساخته شده است. سیاست‌هایی که آن زمان بر آموزش و پرورش عشایری حاکم بوده، هدف‌شان این بوده مراکز شبانه‌روزی را در روستاها گسترش بدهند. ما خودمان هم دنبال این قضیه هستیم که اگر یک مکان مناسبی به دست بیاوریم بتوانیم مدرسه‌ی بنی‌فاطمه را به داخل شهر انتقال دهیم اما تاکنون چنین فضایی مهیا نشده است.
به نظر می‌آید خیرین مدرسه‌ساز توجه آنچنانی به آموزش و پرورش عشایری ندارند؟
در بحث خیرین مدرسه‌ساز در مقطع ابتدایی مشکلی نداریم و خیری به نام محمد حسین عباسلو 12 مدرسه عشایری برای‌مان ساخت و نیازمان در مدارس ابتدایی برآورده شد اما ساخت یک مدرسه شبانه‌روزی در مرکز شهر از توان یک خیر خارج است. آموزش و پرورش سیرجان با اینکه هرساله خیرین برایش مدرسه می‌سازنند باز هم کمبود فضا و مکان دارد بنابراین جایی برای ما باقی نمی‌ماند. نیاز به یک فضایی داریم که خوابگاه، سلف‌سرویس، کلاس آموزشی داشته باشد. از طرفی هم مثلا در روستای چاه‌قلعه سرمایه‌گذاری زیادی شده است و مکان خیلی خوبی است. می‌دانیم که رفت و آمد بچه‌ها سخت است اما اینکه دانش‌آموز از شنبه می‌رود تا چهارشنبه آنجاست آرامش و تمرکز بیشتری برای درس‌خواندن دارد.
ترک تحصیل در دانش‌آموزان عشایری بیشتر از دانش‌آموزان داخل شهر است، مخصوصا برای دختران دانش‌آموز
براساس آنچه که آمار و اطلاعات به ما می‌گوید؛ موضوع ترک‌تحصیل کمرنگ شده و به آن صورت نداریم. مثلا همین امسال دانش‌آموزانی که سال گذشته ششم را تمام کرده بودند، چهار دانش‌آموز از تحصیل جا ماندند. حالا به علل مختلف مثلا ازدواج‌های زودهنگام. بعضی از خانواده‌های عشایری به علت اینکه نمی‌توانند بچه‌شان را به یک مرکز شبانه‌روزی برسانند و برگردانند اجازه نمی‌دهند. در واقع ترک‌تحصیل در دانش‌آموزان عشایری نسبت به چند سال گذشته کمتر شده و معمولا هر دانش‌آموزی که 6 ساله ابتدایی را تمام کند خود آموزش عشایری پیگیری می‌کند و تا جایی بتواند او را جذب می‌کند و نمی‌گذارد ترک تحصیل کند.
اگر بچه‌ای اصلا مدرسه نیامده باشد چگونه شناسایی می‌شود؟
شناسایی پیش از پیش‌دبستانی اصلا امکان‌پذیر نیست و خیلی کم چنین موارد شاید باشد. هرچند نداریم دانش‌آموزی که اصلا مدرسه نیاید. البته با تاخیر گاهی به مدرسه می‌آیند اما جایی را بلد نیستیم که دانش‌آموزی باشد و مدرسه نیامده باشد. فلسفه‌ی وجودی آموزش و پرورش عشایری همین است، ما الان مدرسه داریم که فقط دو- سه تا دانش‌آموز دارد و یک معلم.
هنوز کلاس‌های درس در سیاه‌چادر برگزار می‌شوند؟
بله. 14 مدرسه عشایری کوچ‌رو داریم که ییلاق‌شان اطراف منطقه‌ی بلورد و چهارگنبد و قشلاق‌شان حاجی‌آباد است و کلاس‌های درس‌شان در چادر برگزار می‌شود. همچنین امسال 8 مدرسه کانکسی داریم.
تعداد دانش‌آموزانی که در سیاه چادر درس می‌خوانند چقدر است؟
تعداد دانش‌آموزان مدارس کوچ‌رو معمولا بین 2 تا 5 نفر است.
چندپایه درس دادن معلمان در مدارس عشایری یک ایراد محسوب می‌شود و بسیاری معتقدند به یادگیری دانش‌آموزان آسیب می‌زند؟
در مدارس چند پایه عشایری در مجموع کار معلم سخت است اما این سختی کار مانع از انجام وظیفه نمی‌شود. در سال گذشته کارشناسان آموزش ابتدایی اداره کل آمدند یک بازدید از چند مدرسه داشتند و پس از بازدید حرفی که زدند ما را متعجب کرد چون ما هم فکر می‌کردیم چندپایه بودن روی یادگیری بچه‌ها تاثیر گذاشته باشد اما آن‌ها اعتراف کردند و گفتند درصد یادگیری دانش‌آموزان در مدارس عشایری خیلی بیشتر از مدارس پرجمعیت شهری است. مدرسه عشایری خصوصیت خوبی که دارد این است که اولا آمار دانش‌آموزانش در کلاس پایین است کمتر کلاسی 15-16 دانش‌آموز دارد و اکثرا بین 7 تا 10 دانش‌آموز دارند، یک خوبی دیگری که دارد این است معلم وقتی مثلا دارد پایه دوم را تدریس می‌کند دانش‌آموز اولی همزمان با او ممکن است مطلب را بگیرد. یعنی دانش‌آموزان همزمان با پایه خودشان پایه‌های بالاتر را هم یاد می‌گیرند و دانش‌آموزان بالاتر هم به دانش‌آموزان پایین‌تر کمک می‌کنند.
چند معلم عشایری دارید؟
151 معلم عشایری داریم که همه‌شان آموزش تدریس در کلاس‌های چندپایه را دیده‌اند. من هفته گذشته بازدیدی از یکی از مدارس عشایری داشتم معلم کلاس کارهایی انجام می‌داد که در مدارس شهر با 30 دانش‌آموز وقت نمی‌کنند چنین کارهایی انجام دهند.
مدارس عشایری مشکل دارند؛ کلاس‌های فرسوده، سقف‌های که چکه می‌کند، اکثرا سرویس بهداشتی ندارند یا اگر دارند بهداشتی نیست، آب بهداشتی ندارند و...
بله، مدرسه داریم در مناطق عشایری که سال مثلا 62 ساخته شده است و هنوز از کلاس همان مدرسه استفاده می‌شود. سرانه‌هایی هم که آموزش و پرورش در اختیار مدارس قرار می‌دهد خیلی ناچیز است. با این حال سعی‌مان بر این بوده سالانه یکی دو تا را بازسازی کنیم. سال گذشته مدرسه‌ای بود در روستای چاه‌گز که به همت دهیاری و یک سری کمک‌های اداره و شرکت‌های معدنی مدرسه بازسازی و به‌روز شد. امسال هم منتظریم اعتباری برسد و بتوانیم این مشکلات را برطرف کنیم.
از لحاظ سیستم گرمایشی هنوز هم خیلی از مدارس عشایری با بخاری نفتی گرم می‌شود؟
در مجموع برای سیستم گرمایشی مدرسه‌ها تا جایی که در منطقه برق داشتیم توانستیم بخاری برقی تهیه کنیم و در حدود 20 تا دستگاه گرفتیم و در اختیارشان گذاشتیم اما بعضی از جاها روستا برق ندارد و هیچ راهی غیر از بخاری نفتی وجود ندارد. تذکرات لازم به معلمان داده شده است و از طرف آموزش عشایری مرتب سرکشی می‌کنند و با آن حواله نفتی که در اختیارشان می‌گذاریم نفت را تهیه می‌کنند و بخاری را روشن می‌کنند. از 68 مدرسه عشایری که داریم 48 مدرسه از بخاری نفتی استفاده می‌کند و فقط 20 مدرسه بخاری برقی دارد. در هر منطقه‌ای امکانات مدرسه باید متناسب با همان منطقه باشد مثلا مردم یک روستا در خانه‌شان از بخاری نفتی استفاده می‌کنند مدرسه ما هم راهی غیر از آن ندارد. می‌گویید چرا مدرسه آب آشامیدنی مناسب ندارد، می‌گوییم روستا آب مناسب ندارد.