احتراماً آقای رییس‌جمهور!
امیدمحمودزاده‌ابراهیمی
روز گذشته تصویر نامه‌ای از محمود واعظی، رییس‌دفتر رییس‌جمهور خطاب به ابراهیم رییسی منتشر شد که در آن به موضوع ابلاغ انحصار صداوسیما بر تولید و انتشار آثار صوت و تصویر فراگیر در سطح فضای مجازی از سوی رییس این قوه اعتراض شده بود. محمود واعظی در این نامه به نقل از رییس‌جمهور نوشته است: «سلام علیکم. احتراماً این گونه امور مرتبط به شورای عالی فضای مجازی است».
شورای عالی فضای مجازی طبق تعریف سازمانی خود شورایی متشکل از مقامات ارشد است که تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری در سطح ملی برای فضای مجازی کشور انجام می‌دهد. قبل از همه چیز باید بگوییم آقای رییس‌جمهور! احتراماً امور مربوط به قانون‌گذاری در کشور همیشه وظیفه مجلس بوده و ایجاد ساختار فراتر از آن نیازمند بازنگری در قانون اساسی است. چرا مجلس و نمایندگان مردم در این ساختار، به کلی کنار گذاشته شده‌اند؟ حضور رییس مجلس و چند نماینده در این شورا مبین این موضوع نیست که مجلس در این امر دخالت دارد.
در شورای عالی فضای مجازی، تصمیم‌گیری کلان شامل همه موارد و زیرمجموعه‌ها می‌شود اما عدم تعریف و گنجاندن چنین ساختاری در قانون اساسی کشور ابهامات بسیاری را ایجاد کرده است. ایراداتی از جنس تصمیم‌گیری‌های نهادی به جای شورایی.
اردیبهشت سال 1397 پیام‌رسان تلگرام به دستور یک بازپرس فیلتر شد و رییس‌جمهور روحانی آن زمان نامه‌ای توأم با «احتراماً» ننوشت که اختیار چنین کاری در حیطه شورای عالی فضای مجازی است نه یک بازپرس. قوه قضاییه با صدور آن حکم، حق و حقوق بیش از چهل میلیون استفاده کننده این پیام‌رسان را نادیده گرفت و اعتراض فعالان رسانه‌ای و مدنی هم راه به جایی نبرد. طبیعی است وقتی حقوق میلیون‌ها نفر نادیده گرفته می‌شود، ابلاغ بخشنامه انحصاری کردن صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی هم مورد خاصی محسوب نشده و عملاً شورای عالی فضای مجازی در این تصمیم‌گیری کنار گذاشته می‌شود.
جالب است بدانید که استناد قانونی برای انحصار صدا و سیما، یکی از بندهای قانون اساسی است که آخرین بازنگری آن در سال 1368 انجام پذیرفته است. بسیاری به خاطر دارند که نوار ویدیو در آن سال‌ها با پلاستیک مشکی و با جاسازی حمل می‌شد. پس از گذشت سال‌ها و با پیشرفت خیره‌کننده تکنولوژی حتی اگر به انحصار صدا و سیما معترض باشیم و فریاد بزنیم که زمان امروز دیگر کوچک‌ترین شباهتی به آخرین سال بازنگری قانون اساسی ندارد اینکه رییس قوه قضاییه به جای رییس قوه مجریه بخشنامه را ابلاغ می‌کند فقط تداخل وظایف درون ساختاری را به وضوح نشان می‌دهد. متاسفانه برای کلمه «فراگیر» هم هیچ تعریف خاصی نشده است. صوت و تصویر به هر شکلی می‌توانند در فضای مجازی فراگیر باشند. آیا صداوسیما قصد مدیریت آن را دارد؟ صدا‌و‌سیمایی که نمی‌تواند شبکه‌ها و مجریان و مهمانان برنامه‌هایش را کنترل کند می‌تواند فضای مجازی را کنترل کند؟ یا اصلا مدیریت فضای مجازی در چنین گستره‌ای معنایی دارد؟ وقتی یک فرد می‌تواند در فضای مجازی (آپارات؛یوتیوب؛تلگرام و...) کانال ایجاد کرده و تولید محتوا کند، باید از صدا و سیما مجوز بگیرد؟ چنین چیزی در دنیای امروز شدنی است؟
به طور قطع اگر شورای عالی فضای مجازی جلوی حکم فیلترینگ تلگرام ایستادگی می‌کرد و آرای اعضای آن شفاف به اطلاع عموم می‌رسید، امروز شاهد این موضوع نبودیم که به جای آن یک نهاد دیگر تصمیم‌گیرنده باشد. اگر این شورا در قطع اینترنت در آبان‌ماه امسال فیلترینگ و تصمیم‌گیری‌های کلان دیگر دخیل نبوده، پس فلسفه تشکیل آن چیست؟