گزارش پاسارگاد ازمصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک؛
بحران پزشکی قرن حاضر
نجمه محمودآبادی
آنتی‌بیوتیک‌ها که مردم عامه آنها را با نام «چرک‌خشک‌کن» می‌شناسند، داروهای پرطرفداری هستند که مردم به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک برای درمان هر نوع عفونتی استفاده می‌کنند و حالا با شروع هر نوع سرماخوردگی فرد فوری اقدام به تهیه این دارو می‌کند و می‌خواهد خود را درمان کند.
این مصرف با بالا رفتن شیوع بیماری آنفلوانزا و جدیدا بیماری کرونا بیشتر شده است. بسیاری از مردم از ترس اینکه مبادا سرما بخورند به محض اینکه عطسه می‌کنند با بدن‌درد می‌شوند سریع به نزدیکترین داروخانه مراجعه و درخواست آنتی‌بیوتیک می‌کنند.
عوامل مثل: مصرف‌نابه‌جا، ناکافی، عدم تکمیل دوره درمان مقاومت آنتی‌بیوتیکی را تشدید می‌کند
دکتر علی امجدی متخصص بیماری‌های عفونی با لفظ «چرک‌خشک‌کن » مخالف و معتقد است این معنی باید از ذهن مردم پاک شود: «آنتی یعنی ضد و بیوتیک یعنی زندگی و حیات پس آنتی‌بیوتیک یعنی ضد‌حیات و متاسفانه این لغت در کشور ما بد ترجمه شده است و به آن چرک‌خشک‌کن می‌گویند. همین معنی چرک‌خشک‌کن باعث شده است مردم از آن برای درمان هر نوع عفونتی استفاده کنند.» این متخصص بیماری‌های عفونی درباره مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌گوید: «باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها موجودات هوشمندی هستند که مثل سایر موجودات زنده تمایل به بقا دارند و در مقابل هر عاملی که جلوی رشد و حیات‌شان را بگیرد شروع به ایجاد مکانیسم‌هایی می‌کنند که در مقابل آن مقاوم شوند. این میکرو‌ارگانیسم‌ها حالا چه قارچ باشند چه باکتری و یا انگل بعد از یک مدت که در تماس با آنتی‌بیوتیک قرار بگیرند به یک سری مکانیسم‌ها را از خودشان بروز می‌دهند که منجر به مقاومت خواهد شد.» دکتر امجدی ادامه می‌دهد: «یک سری عوامل این مقاومت آنتی‌بیوتیکی را تشدید می‌کند مثل مصرف نابه‌جای آنتی‌بیوتیک، مصرف ناکافی آنتی‌بیوتیک، عدم تکمیل دوره درمان آنتی‌بیوتیک و مصرف دوز نامناسب آنتی‌بیوتیک. اگر بخواهم با مثالی این موضوع را توضیح دهم باید بگوییم انگار آن باکتری یا قارچ را واکسینه می‌کنید. اگر شما در انسان‌ها دوز کمی از میکروب را وارد بدن کنید، بدن به آن واکسینه می‌شود. مصرف ناقص و نامنظم و ناکافی آنتی‌بیوتیک هم برای میکرو‌ارگانیسم‌ها یک جور خاصیت واکسینه شدن را دارد که در مواجهه‌های بعدی با آن دارو دیگر مقاوم خواهد شد و دارو روی آن اثر نخواهد داشت».
مصرف بی‌رویه در دام و طیور از دیگر عوامل ایجاد کننده مقاومت آنتی‌بیوتیکی است
این متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: «در مقاومت آنتی‌بیوتیک علاوه بر مصرف نادرست و نابه‌جای آنتی‌بیوتیک‌ها توسط افراد، مصرف بی‌رویه در دام و طیور در مرغداری‌ها و دامداری‌ها از دیگر عوامل ایجاد کننده مقاومت آنتی‌بیوتیکی است. به دام و طیور آنتی‌بیوتیک‌های خارج از نظارت داده می‌شود با دوز خیلی بالا و به صورت غیرمستقیم با مصرف دام و طیور این مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایجاد می‌شود.»
دکتر امجدی ادامه می‌دهد: «مثلا آنتی‌بیوتیکی مثل پنی‌سیلین که دهه‌ها پیش کشف شده است. اوایلی که کشف شده بود تقریبا بالای 50 تا 60 تا بیماری میکروبی با یک پنی‌سیلین درمان می‌شد. ولی مصرف بی‌رویه در طی این سال‌ها و مکانیسم مقاومت آنتی‌بیوتیکی باعث شده کمتر از 5 - 6 تا بیماری با این دارو درمان شوند و این موضوع به مرور زمان شامل همه آنتی‌بیوتیک‌ها شده است و حتی آنتی‌بیوتیک‌هایی که قبلا خیلی قوی بودند و طیف وسیعی از بیماری‌ها را درمان می‌کردند، در خیلی از بیمارانی که بستری می‌کنیم اصلا جواب نمی‌دهد و بشر مجبور است به سمت آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر برود.
وی تاکید دارد؛ در قرن حاضر و آینده یکی از دغدغه‌های بزرگ بشریت که منجر به بحران خواهد شد همین مقاومت آنتی‌بیوتیکی است که به تدریج روزهایی خواهد رسید که متاسفانه با یک عفونت مختصر زخمی، پوستی و عفونتی که قبلا با یک آنتی‌بیوتیک ساده درمان می‌شد با به وجود آمدن مقاومت آنتی‌بیوتیکی منجر به مرگ بیمار می‌شود.»
یک سری میکروب‌های مفید در بدن هستند که با مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک منجر به حذف و کاهش سیستم ایمنی بدن خواهد شد
به گفته دکتر امجدی متاسفانه چون در ایران آنتی‌بیوتیک‌ها را به عنوان چرک‌خشک‌کن می‌شناسند بیمار هر خلط، هر علایم تبی که داشت و هر علتی که خودش حدس می‌زند که ممکن است میکروبی باشد، تصمیم می‌گیرد بدون معاینه و تجویز پزشک شروع به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک کند. هم دوز دارو را ناقص مصرف می‌کند، هم نوع آنتی‌بیوتیک را اشتباه استفاده می‌کند و هم دوره‌اش را کامل نمی‌کند و فکر می‌کند چون اسمش چرک‌خشک‌کن است به هر حال هر چرکی که در بدن‌اش وجود دارد را از بین می‌برد. ولی اگر توجه کنیم یک سری میکروب‌های مفید در بدن هستند و شما با مصرف خودسرانه و نادرست آنتی‌بیوتیک منجر به از بین رفتن وحذف آنها و در نتیجه کاهش ایمنی سیستم بدن خواهد شد».
باید خیلی روی مصرف آنتی‌بیوتیک دقت کنیم
دکتر علی امجدی تاکید می‌کند: «باید خیلی‌خیلی روی مصرف آنتی‌بیوتیک دقت کنیم. در مورد مصرف این داروها آموزش‌های لازم به مردم داده شود و مهم‌تر اینکه نظارت بیشتری روی توزیع و فروش آن وجود داشته باشد و بدون نسخه پزشک آنتی‌بیوتیک‌ها فروخته نشوند».
او در ادامه می‌افزاید: «برای درمان بیماری‌های ویروسی، آنتی‌بیوتیک اصلا جواب نمی‌دهد. نه تنها بیماری را بهتر نمی‌کند بلکه با از بین بردن میکروب‌های مفید کار را خراب‌تر خواهد کرد. سیستم ایمنی بدن را ضعیف‌تر خواهد کرد و حالا بماند که عوارض دارو مثل مشکلات گوارشی و حساسیت‌های دارویی ایجاد می‌شود. پس کار را بهتر نمی‌کند هیچ بلکه ممکن است اوضاع را وخیم‌تر کند».
مقاومت آنتی‌بیوتیکی نه تنها به فرد بیمار بلکه به اطرافیان و همه نسل‌های بعد ضرر می‌رساند
دکتر علی امجدی هشدار می‌دهد: «مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک فقط به فرد بیمار ضرر نمی‌رساند. مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌تواند به اطرافیان فرد بیمار و مهم‌تر از همه به نسل‌های بعد ضرر برساند. ما قبلا بالای 90 درصد بیماری‌های عفونی را با پنی‌سیلین درمان می‌کردیم و همان سهل‌انگاری‌های نسل قبل و مصرف بی‌رویه پنی‌سیلین باعث شده نسل حاضر که نقشی هم در این مقاوم‌سازی نداشته دیگر نتواند با پنی‌سیلین درمان شود و اگر ما هم به مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها ادامه دهیم، مقاوم‌سازی بیشتری برای نسل‌های آینده ایجاد خواهیم کرد.» وی ادامه می‌دهد: «بحرانی که این قرن و قرن آینده بشر دچارش خواهد بود همین مقاومت آنتی‌بیوتیکی است و یکی از دغدغه‌های پزشکی در حال حاضر همین موضوع است».
برای جلوگیری از مقاومت آنتی‌بیوتیکی باید آموزش جدی گرفته شود
دکتر امجدی در خاتمه تاکید می‌کند: «برای جلوگیری از مقاومت آنتی‌بیوتیکی باید این مسئله از چندین جنبه دیده شود. اول اینکه خود مریض و مردم هستند باید حتما به آنها اطلاع‌رسانی و آموزش داده شود از طریق صدا و سیما، مجلات، مدارس و دانشگاه‌ها فرهنگ‌سازی شود و واژه چرک‌خشک‌کن از ذهن مردم پاک شود و همان آنتی‌بیوتیک جا انداخته شود. به افراد توضیح داده شود که حتما بیمار باید ویزیت شود و با دستور پزشک و با تشخیص او شروع به مصرف آنتی‌بیوتیک کند. در هنگام مصرف داروی آنتی‌بیوتیک مریض باید بداند که حتما دوزدارو همان است که پزشک تجویز کرده است. ساعت مصرف دارو را رعایت کند. نوع آنتی‌بیوتیک هم برای همان بیماری شما تجویز شده است و از مصرف آن برای سایر بیماری‌های عفونی خودداری کنید. مسئله دوم دستگاه‌های اجرایی، دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز بهداشت، واحدهای نظارت بر درمان و داروخانه‌ها باید نظارت مستقیم برای توزیع و تحویل دارو داشته باشند. تحویل دارو به بیمار با دقت خاصی انجام شود. داروخانه‌ها با وسواس و سخت‌گیری دارو را به مریض دهند و بدون نسخه پزشک به مردم دارو ندهند. پس مسئله مهم دوم نظارت بر توزیع و تحویل دارو به بیمار است. مسئله سوم هم نظارت به دامداری‌ها و مرغداری‌ها است و متاسفانه خیلی در این مورد صحبت نمی‌شود. تجویز بی‌رویه آنتی‌بیوتیک به دام و طیور که به صورت غیر مستقیم مقاومت آنتی‌بیوتیکی را تشدید می‌کند».